Dịch thơ chữ hán Nguyễn Du 1

Bài số 127 BẮC HÀNH TẠP LỤC:

Đài đá Lương Chiêu Minh thái tử chia kinh

梁昭明太子分經石臺	Lương Chiêu Minh thái tử phân kinh thạch đài
梁朝昭明太子分經處	Lương Chiêu Minh thái tử phân kinh xứ
石臺猶記分經字	Thạch đài do ký phân kinh tự
臺基蕪沒雨花中	Đài cơ vu một vũ hoa trung
百草驚寒盡枯死	Bách thảo kinh hàn tận khô tử
不見遺經在何所	Bất kiến di kinh tại hà sở
往事空傳梁太子	Vãng sự không truyền Lương thái tử
太子年少溺菸文	Thái tử niên thiếu nịch ư văn
強作解事徒紛紛	Cường tác giải sự đồ phân phân
佛本是空不著物	Phật bản thị không bất trứ vật
何有乎經安用分	Hà hữu hồ kinh an dụng phân
靈文不在言語科	Linh văn bất tại ngôn ngữ khoa
孰為金剛為法華	Thục vi kim cang vi pháp hoa
色空境界茫不悟	Sắc không cảnh giới mang bất ngộ
癡心歸佛佛生魔	Si tâm quy phật phật sinh ma
一門父子多膠蔽	Nhất môn phụ tử đa giao tế
一念之中魔自至	Nhất niệm chi trung ma tự chí
山陵不涌蓮花臺	Sơn lăng bất thống liên hoa đài
白馬朝渡長江水	Bạch mã triêu độ trường giang thủy
楚林禍木池殃魚	Sở lâm họa mộc trì ương ngư
經卷燒灰臺亦圯	Kinh quyển thiêu hôi đài diệc di
空留無益萬千言	Không lưu vô ích vạn thiên ngôn
後世愚僧徒聒耳	Hậu thế ngu tăng đồ quát nhĩ
吾聞世尊在靈山	Ngô văn thế tôn lại linh sơn
說法渡人如恆河沙數	Thuyết pháp độ nhân như hằng hà sa số
人了此心人自渡	Nhân liễu thử tâm nhân tự độ
靈山只在汝心頭	Linh sơn chỉ tại nhữ tâm đầu
明鏡亦非臺	Minh kính diệc phi đài
菩提本無樹	Bồ đề bản vô thụ
我讀金剛千遍零	Ngã độc kim cang thiên biến linh
其中奧旨多不明	Kỳ trung áo chỉ đa bất minh
及到分經石臺下	Cập đáo phân kinh thạch đài hạ
終知無字是眞經	Chung tri vô tự hựu chân kinh

Dịch nghĩa

Nơi Chiêu Minh thái tử ⁽¹⁾triều Lương chia kinh
Đài đá còn ghi chữ "Chia kinh"
Nền đài gai góc lấp trong mưa bụi
Trăm loài cỏ sợ lạnh đều chết khô hết
Không thấy kinh còn lại nơi đâu
Chỉ nghe kể chuyện thời xưa
Lương thái tử thời niên thiếu say mê văn chương
Gượng bày đặt phân tách chi ly rắc rối
Phật vốn là không, chẳng vướng vào vật
Có gì tùy thuộc vào kinh mà chia với phân?
Văn thiêng không phải nhờ khoa ngôn ngữ
Cái gì là kinh Kim Cương, cái chi là kinh Pháp Hoa? ⁽²⁾
Cảnh giới Sắc Không mờ mịt không hiểu
U mê mà theo Phật thì Phật sinh ra ma
Cha con một nhà cùng mù quáng hết ⁽³⁾
Chỉ trong một niệm, ma tự đến
Ở nơi lăng núi không có đài sen nổi lên
Một sớm ngựa trắng vượt sông Trường Giang
Rừng nước Sở cháy, cây gặp tai họa, cá trong ao bị vạ ⁽⁴⁾
Kinh cháy ra tro, đài cũng đổ
Muôn nghìn lời để lại đều vô ích
Chỉ để cho đám sư ngu dốt đời sau tụng đọc điếc tai
Ta nghe nói đức Thế Tôn ⁽⁵⁾tại Linh Sơn
Thuyết Pháp cứu người nhiều như cát sông Hằng ⁽⁶⁾
Người hiểu tâm này, người tự độ
Linh Sơn chính ở tại lòng ta
Gương sáng không có đài
Bồ đề vốn không cây ⁽⁷⁾
Ta đọc Kinh Kim cương hơn nghìn lần
Nhiều yếu chỉ sâu sắc trong đó ta không rõ
Đến nay, dưới đài đá "Chia kinh"
Mới hiểu kinh "không chữ" mới thật là chân kinh ⁽⁸⁾

Dịch văn vần

Nơi Lương thái tử chia kinh

Thạch đài hai chữ rành rành còn ghi

Nền đài gai góc lấp đi

Cỏ hoa sợ rét đều thì chết khô

Kinh nào có thấy nơi mô

Chỉ nghe kể chuyện ngày xưa khá tường

Trước ngài say đắm văn chương

Tách chia tỉ mỉ đài gương đặt bày

Phật vốn không nào đã hay

Có đâu tùy thuộc vật này mà chia ?

Văn thiêng đâu bởi ngôn từ

Kim Cương cùng với Pháp Hoa là gì ?

Sắc không cảnh giới hiểu chi

U mê theo Phật Phật thì thành ma

Cha con mù quáng cả nhà

Chỉ cần một niệm là ma đến liền

Sơn lăng không thấy đài sen

Trường Giang ngựa trắng nhớ lần qua đây

Rừng Sở cháy, cá vạ lây

Kinh ra tro bụi, đài này còn chi

Nghìn pho để lại ích gì

Để sư ngu tụng nghe thì điếc tai

Thế Tôn khi ở linh đài

Cứu người thuyết pháp công ngài Hằng sa

Hiếu tâm tự độ lòng ta

Gương đài gọi vậy nhưng mà không gương

Bồ đề cây vốn cũng không

Kim Cương nghìn lần đọc hiểu còn sai

Hôm nay đến dưới thạch đài

Mới hay không lời mới thật là kinh.

7/4/2014

Đỗ Đình Tuân dịch

Ghi chú:

1.Lương Chiêu Minh thái tử: Lương (502-556) là một trong bốn triều vua thời Nam Triều (Tống, Lê, Lương, Trần). Thái tử Chiêu Minh tên là Chiêu Thống, con của Lương Vũ Đế 梁武帝, tức Tiêu Diễn 蕭統(502-549), thời Nam Bắc triều 南北朝, hai cha con đều sùng bái đạo Phật. Học rộng, ham nghiên cứu văn học, là tác giả bộ Văn tuyển 文選.

2.Kim Cương, Pháp Hoa: tên hai bộ kinh Phật.

3.Một nhà cha con…: Năm Phổ thông thứ 8, vua Lương Vũ Đế, sai sứ đithỉnh Bồ Đề Đạt Ma về Thành Đô là Kim Lăng, hỏi: “Trầm từ khi lên ngôi đến nay, xây chùa, chép kinh, độ tăng không biết bao nhiêu mà kể, vậy có công đức gì không?”. Sư Đạt Ma đáp: “ Đều không công đức. Tại sao không có công đức? Bởi vì những việc vua làm là hữu lậu chỉ có những quả nhỏ trong vòng nhân thiện, như ảnh tùy hình, tuy có nhưng không phải thật. Vậy công đức chân thật là gì ? Trí phải được thanh tịnh hoàn toàn, thể phải được trống không vằng lặng, như vậy mới là công đức, và công đức này không thể lấy việc thế gian (như xây chùa, chép kinh, độ tăng) mà cầu được.

Sau câu chuyện đối đáp này, sư biết tâm vua không khế hợp đượcvới pháp mình bèn bỏ đi.

4. Bạch mã…Sở lâm: hai câu này nói về tích Hầu cảnh, trước là tướng Đông Ngụy, Sau hàng Lương rồi lại phản Lương, cưỡi ngựa trắng qua sông Trường Giang đánh Lương Vũ Đế. Khi Hầu Cảnh hàng Lương, Đông Ngụy đưa tờ hịch cho Lương có câu: Sợ nước Sở mất vượn / Họa lây đến cẩy rừng / Cửa thành cháy vạ lây đến cá dưới ao”.

5. Thế Tôn chỉ Phật Tổ

6. Hằng Hà sa số: nhiều như cát sông Hằng

7. Lấy ý từ bài kệ của Lục tổ Huệ Năng có những câu: “Bồ đề bản vô thụ / Minh kính diệc phi đài / Bản lai vô nhất vật / Hà xứ nhạ trần ai” (Bồ đề vốn không có cây / Đài gương cũng không có kính / Vốn không phải là một vật / Bụi bặm bám vào đâu ?).

8.Vô tự: tức kinh không chép bằng chữ: ý nói đạo ở tâm chứ không phải ở kinh kệ.

7/4/2014

Đỗ Đình Tuân