THƠ BÁT CỔ VÀ NGŨ NGÔN VỀ CHÍ LINH
(Kỳ 3)
Dịch âm:
Thắng địa xưng Nam Sách
Danh khu minh Chí Linh
Giang sơn giai tú lệ
Hoa thảo cánh tiên vinh
Bạch sa kim Bạch nhạn
Phao lĩnh cổ Phao thành
Bắc ngạn đăng Chu tộc
Nam phong bái Mạc binh
Chiến tràng yên vụ tỏa
Cổ lúy tuyết sương khinh
Cổ tích thao cung nữ
Phong di chử chúc đình
Phượng sơn hoa chước chước
Lân động điểu anh anh
Côn Sơn huyền cổ tự
Phật tổ tự u hình
Thần giám chiêu thiên nhưỡng
Nhân Tông hiển thánh minh
Pháp Loa do huyễn diệu
Huyền Quang diệc chanh vanh
Xích Tử bằng linh ứng
Thương sinh hiến khoản thành
Phi Bồng phương tự điển
An ấp diệu hoa doanh
Hưng Đạo khư tà chướng
Dược Sơn binh phúc hành
Nam Tào thiền vũ túc
Bắc Đẩu phàm phong huỳnh
Mục đich đoành đảo (1) chử
Tiều ca phóng hạc dinh
Hồ đầu như hữu đảo
Tiên dược tự nhiên thành
Cao Biền tầng nhật trắc
Thái Thuần lũ thi canh
Trinh quốc quan hà hí
Văn Trinh thúc thạch minh
Nùng lĩnh hàm châu ngọc
Kỳ Sơn trấn hạc linh
Phả lại trung lưu tích
Sung Nghiêm địa hữu thanh
Thần tích di thiên tải
Khôi nguyên quán bát doanh
Xác Khê đơn túc thạc
Long Động lưỡng kỳ anh
Thẩm hoa xưng Lạc lĩnh (2)
Bảng nhớn xuất anh đinh
Đồng hang nho lưu kiệt
Tuyền Quân (3) lương khôi hoành
Hộ xá nhân nho mặc (4)
Trực trì thế tướng khanh
Triều Dương đa quý hiển
Kiệt Đặc diệc trâm anh
Cố ngư bằng tác hợp
Minh cảnh bả phương danh
Tiếu chỉ vân sơn hảo
Nhà khan vọng nguyệt doanh
Dương nhiên phao tục giới
Thản nhược bộ vân trình
Sơn nhật như kiến thức
Ung tương hỉ khí sinh.
Dịch nghĩa:
Huyện nam Sách là một nơi đất danh thắng
Huyện Chí Linh là một khu đất nổi tiếng
Khí của non sông đều tốt đẹp, hoa cỏ lại tốt tươi
Bạch sa nay là bến Bạch Nhạn sa
Phao lĩnh xưa là thành Phao Sơn
Bờ sông phía bắc đất họ Chu thi đậu
Ngọn núi phía nam đánh bại quân nhà Mạc
Nơi chiến trường khói mây mờ mịt
Thành lũy cũ sương tuyết nhẹ nhàng
Dấu tích cũ có cô gái thao cung (5)
Phong tục cổ có đình Chử chúa (6)
Núi Phượng Hoàng màu hoa rờ rỡ
Động Lân chim ríu rít
Côn Sơn có chùa cổ
Phật tổ chứng giám mùi hường ngào ngạt
Quỷ thần soi tỏ như trời đất
Vua Nhân Tông thường hiển thánh minh ở đây
Tổ Pháp Loa tiếng còn rạng rỡ
Tổ Huyền Quang ngàn thuở vẻ vang
Dàn con đỏ được nhờ linh ứng
Lũ dân đen thường hiến tinh thành
Dền Phi Bồng khói hương ngào ngạt
Làng An ấp miếu mão nguy nga
Trần Hưng Đạo diệt trừ ma chướng
Đền Dược Sơn giữ quyền phúc họa
Núi Nam Tào cảnh thiền tĩnh mịch
Núi Bắc Đẩu cảnh chùa huy hoàng
Sáo mục thổi ngang phù chử (7)
Ca tiều vang khắp hạc đinh (8)
Bến Hồ như có cầu đảo
Thuốc tiên tự nhiên hóa thành
Ong Cao Biền hàng ngày trông ngắm kiểu đất
Ong Thái Thuận thường hay vịnh thơ
Trình quốc Công vui vì non nước
Văn Trinh Công vui núi non
Núi Nùng mạch ngầm châu ngọc
Núi Kỳ Sơn vàng tiếng mõ chuông
Chuông Phả Lại còn dấu tích
Chùa Sùng Nghiêm có tiếng tăm
Thần tích còn lưu muôn thuở
Khôi nguyên lừng tiếng tám cõi
Làng Xác Khê có một bậc túc học (9)
Làng Long Động có hai người anh tài
Đậu thám hoa vẻ vang làng Lạc xưa
Đậu bảng nhỡn vinh dự làng An Ninh
Ông Đồng hang là nhà nho lỗi lạc
Tuyền quận công là ông quan có độ lượng
Làng Hộ Xá có người văn thơ tài giỏi
Làng Trực Trì làm khanh tướng kế tiếp
Làng Triều Dương có nhiều người hiển quý
Làng Kiệt Đặc cũng dòng dõi tram anh
Thẹn mình bất tài may nhờ tác hợp
Thấy cảnh đáng nêu lên tiếng thơm
Vui nhìn thấy mây núi cảnh đẹp
Nhàn ngắm xem trăng nằm tròn vành
Thanh nhã như xa rời cõi tục
Thênh thang như nhẹ bước đường mây
Ôi! Núi non ví bằng có biết
Cũng nên phấn khởi vui thay!
Dịch thơ:
Cảnh đẹp khu Nam Sách
Nổi danh đất Chí Linh
Non sông đều gấm vóc
Hoa cỏ lại tươi xanh
Bạch sa là Bạch nhạn
Phao Sơn tức Phao thành
Xứ bắc họ Chu quý
Núi Nam quân Mạc Kinh
Chiến trường mây đen nghịt
Cổ lũy (10) tuyết trắng tinh
Gái thao cung dấu cổ
Đình Chử chúc khói lành (11)
Núi Phượng hoa nở rộ
Động Lân chim hót quanh
Côn Sơn ngôi chùa cổ
Phật tổ chứng thanh hình (12)
Thần sáng soi trời đất
Nhân Tông hiển thánh minh
Pháp Loa còn rạng rỡ
Huyền Quang cũng hiển vinh
Con đỏ nhờ linh ứng
Dân đen đáng kính thành
Phi Bồng ngát hương khói
An ấp dạng cung đình
Hưng Đạo trừ ma quỷ
Dược Sơn cầm quyền hành
Chùa nam Tào nghiêm túc
Chùa bắc Đẩu chênh vênh
Sáo chài vàng bến nước
Ca tiều vẳng đầu ghềnh
Bờ hồ như cầu đảo
Thuốc tiên tự nhiên thành
Cao Biền thường ngày ngắm (13)
Thái Thuận họa thơ sành
Vui non sông Trình Quốc (14)
Thề tre đá Văn Trinh (15)
Nùng Sơn châu ngọc sẵn
Kỳ Sơn chuông mõ dinh
Chuông Phả lại còn dấu
Chùa Sùng Nghiêm lưu thanh (16)
Thần tích truyền mãi mãi
Khôi nguyên đậu rành rành
Xác Khê một tuấn sĩ
Long Động hai kỳ anh
Thám hoa khen Lạc Sơn
Bảng nhỡn có An Đinh
Đồng Hãng nho thanh quý
Tuyền quân lượng mông mênh
Hộ xá người nho sĩ
Trực trì đời tướng khanh
Triều Dương hiền hiển đạt
Kiệt Đặc cũng trâm anh
Nghĩ mình nhờ tác hợp
Thấy cảnh lại sinh tình
Cười vui may núi đẹp
Nhàn ngắm nguyệt tròn vành
Cõi trần lòng nhè nhẹ
Dường mây bước tênh tênh
Núi non ôi có biết ?
Niềm vui hớn hở sinh.
Ghi chú
(1). Chữ đảo có thể ghi chép lầm, dùng chữ phù hợp mới có nghĩa.
(2).Lạc Đĩnh : chính là Lạc Sơn
(3).Tuyền quận : tức Tuyền Quận Công nguyễn Phong người Kiệt Đặc
(4). Chữ nho Mặc : ở đây ngờ chép lầm vì không có nghĩa
(5). Gái thao cung : gái cầm cung. Xem mục Hào Phao Sơn ở dưới sẽ rõ
(6). Đình Chử Chúc : chưa rõ
(7). Phù chử : bến đò
(8). Hạc đinh : bãi cát nổi, dùng phù chử, hạc đinh để tăng giá trị của bến đò và bãi cát
(9). Túc nho : nhà nho học rộng
(10). Câu này chưa rõ điển tích của ai đợi xét sau
(11). Câu này chưa rõ điển tích của ai đợi xét sau
(12). Thanh hinh : trong sách thơm tho
(13). Cao Biền thường ngày ngắm: Ý nói Cao Biền đến ngắm kiểu đất
(14). Trình Quốc: là Trình Quốc Công, tức Nguyễn Bỉnh Khiêm
(15)Văn Trinh: là Văn Trinh Công, tức Chu Văn An, hai câu này tả thú ẩn cư của 2 danh nhân trên.
(16). Lưu thanh: danh tiếng còn để lại
10/2/2014
Đỗ Đình Tuân