Đặc sắc nghệ thuật hát Then
Hát Then là một loại hình nghệ thuật đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày, Nùng... Với những giá trị đặc biệt, hát Then đang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, tiến hành làm hồ sơ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Hát Then là loại hình diễn xướng dân gian tổng hợp gồm: ca, nhạc, múa và diễn trò. Theo nghiên cứu của các chuyên gia, "then" tiếng Tày tức là "thiên", chỉ trời. Vì thế, hiểu theo ngôn ngữ dân tộc thì điệu hát Then được coi là điệu hát thần tiên, là một loại hình nghệ thuật mang màu sắc tín ngưỡng thuật lại một cuộc hành trình lên thiên giới để cầu xin điều gì đó.
Về nguồn gốc hát Then, có nhiều ý kiến khác nhau, song một số chuyên gia cho rằng hát Then có xuất xứ từ Cao Bằng, khi nhà Mạc bị thất sủng. Hầu hết trong các lễ cúng của người Tày đều có hát Then. Hát Then không chỉ đơn thuần là một loại hình âm nhạc hay diễn xướng dân gian mà có sự gắn kết chặt chẽ với tín ngưỡng.
Về nguồn gốc hát Then, có nhiều ý kiến khác nhau, song một số chuyên gia cho rằng hát Then có xuất xứ từ Cao Bằng, khi nhà Mạc bị thất sủng. Hầu hết trong các lễ cúng của người Tày đều có hát Then. Hát Then không chỉ đơn thuần là một loại hình âm nhạc hay diễn xướng dân gian mà có sự gắn kết chặt chẽ với tín ngưỡng.
Hát Then là một loại hình nghệ thuật đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày, Nùng
Then được hát trong hầu hết các nghi lễ với nhiều đường Then khác nhau tùy thuộc vào mục đích của nghi lễ. Ngoài phần thuộc lễ nghi, diễn xướng Then còn có phần mang tính chất vui chơi, đậm yếu tố sân khấu. Ở mỗi vùng quê lại có những làn điệu hát Then khác nhau như: Then – Lạng Sơn dìu dặt tha thiết, Then – Tuyên Quang dồn dập như thúc quân ra trận, Then –Hà Giang lại nhấn nhá từng tiếng một, Then – Bắc Kạn lại như tiếng thì thầm…Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, Then có một số loại hình thể hiện các chức năng chính như: Then cầu an, Then cầu mùa, Then chúc tụng, Then chữa bệnh, Then cấp sắc…
Trong quan niệm của người Tày, các ông Then, Tào, Pụt, Mo là những người có khả năng liên hệ với thần linh, tiếp cận với thế giới siêu nhiên, là cầu nối giữa người trần với các đấng tự nhiên. Vì vậy, hiện nay họ vẫn là những nghệ nhân nắm giữ nhiều điệu Then cổ nhất.
Nói đến nghệ thuật hát Then không thể không nhắc đến cây đàn tính, bởi nếu thiếu đi âm thanh của cây đàn này thì điệu hát Then sẽ không hoàn chỉnh. Tiếng trầm bổng ngân nga từ cây đàn tính quyện với những lời ca, tiếng hát của Then như đưa người ta vào một thế giới hư ảo, huyền bí…
Then gắn với đời sống tâm linh và tín ngưỡng của người Tày, Nùng góp phần làm nên bản sắc văn hóa của cộng đồng Tày – Nùng. Việc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến hành làm hồ sơ trình UNESCO công nhận hát Then là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại là một việc làm ý nghĩa không chỉ nhằm giới thiệu và quảng bá văn hóa dân tộc với bạn bè thế giới mà còn góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát triển di sản quý giá của cha ông để lại./.
Trong quan niệm của người Tày, các ông Then, Tào, Pụt, Mo là những người có khả năng liên hệ với thần linh, tiếp cận với thế giới siêu nhiên, là cầu nối giữa người trần với các đấng tự nhiên. Vì vậy, hiện nay họ vẫn là những nghệ nhân nắm giữ nhiều điệu Then cổ nhất.
Nói đến nghệ thuật hát Then không thể không nhắc đến cây đàn tính, bởi nếu thiếu đi âm thanh của cây đàn này thì điệu hát Then sẽ không hoàn chỉnh. Tiếng trầm bổng ngân nga từ cây đàn tính quyện với những lời ca, tiếng hát của Then như đưa người ta vào một thế giới hư ảo, huyền bí…
Then gắn với đời sống tâm linh và tín ngưỡng của người Tày, Nùng góp phần làm nên bản sắc văn hóa của cộng đồng Tày – Nùng. Việc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến hành làm hồ sơ trình UNESCO công nhận hát Then là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại là một việc làm ý nghĩa không chỉ nhằm giới thiệu và quảng bá văn hóa dân tộc với bạn bè thế giới mà còn góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát triển di sản quý giá của cha ông để lại./.